21 mart- Beynəlxalq yuxu günüdür

Yuxunuz şirin olsun!

Əgər siz yuxusuzluqdan əziyyət çəkirsinizsə, bilin ki, tək deyilsiniz - dünyanın yuxusu çoxdan pozulub. Son araşdırmalara görə, hazırda yuxunun pozulması inkişaf etmiş ölkələrin əhalisinin 45%-də rast gəlinən "adi" haldır.
Yuxu pozuntularını araşdıran Amerika Milli Komissiyasının mütəxəssisləri bu fəsada qarşı sadə metod təklif edirlər. Ümumiyyətlə, yuxunun pozulması müxtəlif səbəblərdən doğa bilər.

Daxili səbəblər

Ağrı və depressiya ilə müşayiət olunan müxtəlif xəstəliklər yuxuya təsir göstərə bilir. Məsələn, ağciyər və ürək-damar xəstəlikləri, epilepsiya, insult, hafizənin prozulması, Parkinson xəstəliyi və s.
Necə mübarizə aparmalı? Əgər yuxusuzluq ciddi xəstəliklərlə bağlıdırsa, bunun müalicəsi həkimin işidir. Bir qayda olaraq xəstəyə orqanizmin digər funksiyalarına ziyan verməyən yuxugətirici dərmanlar yazılır.

Kənar səbəblər

Buna ilk növbədə yataq otağındakı şərait təsir göstərir: otağın necə işıqlandırılması, mənzilin havasındakı oksigenin miqdarı, otağın temperaturu, yatağın rahatlığı və s.
Necə mübarizə aparmalı? Başlanğıc üçün ən sadə tədbirlərə əl atıb yataq otağını qıcıqlandırıcılardan xilas etmək lazımdır. Otağın havasını tez-tez dəyişin, döşəyin rahat olmasına diqqət verin, yastıq yumşaq, yüngül və çox böyük olmamalıdır. Yorğan isti saxlamaladır.

Nə vaxt yatmalı?

Mütəxəssislər məsləhət görürürlər ki, saat 12:00-dək yatağa uzunmaq lazımdır. Çünki gecəyarısından sonra orqanizmin bioloji ritmləri bizim tələbatımıza xeyli dərəcədə pis uyğunlaşır.
Yaxşı olar ki, saat 22:00-dan sonra telefon və televizoru söndürəsiniz - yuxu öncəsi heç bir xəbər, yenilik sizi narahat etməməlidir.
Yatağa uzanmısınız, amma yuxunuz ərşə çəkilib, Bu zaman yatmağa bu üsul göməklik edə bilər: Gün ərzində nələrin baş verdiyini detalları ilə yadınıza salmağa çalışın. Özü də günün elə vaxtını seçin ki, sizinlə heç bir xoşagələməz hadisə baş verməyib. Bu, yuxuya mane olan qayğı və həyacanlardan qurtulmaq üçün vacibdir.
Gecənin yarısında oyanmaq. Bu halda bəzi yuxu mütəxəssisləri aşağıdakı minimum hərəkətləri məsləhət görürlər: heç bir halda işığı yandırmamalı, kitab oxumamağa və ya başqa bir iş görməyə çalışmamalı, sakit uzanmalı, tərpənməməyə səy göstərməli və gözləri açmamalı.
Digər ekspertlərsə hesab edirlər ki, həyəcan içində yuxudan ayılmısınzsa, ən yaxşısı şirin şeylər yeməkdir. Bu, sakitləşdirici təsir göstərən hormonlar - endorfinlər yaradır.
Başqa bir üsul da var: bədəninizi bir qədər soyutun - yuxu hormonu olan melatonin bədənin temperaturu aşağı olanda yaranmağa başlayır. Bəlli olduğu kimi, isti olduqda yatmaq çətinləşir, biz sərinlik axtara-axtara, yastığı çevirə-çevirə yatmağa çalışırıq.
Yorğanın altından çıxaraq qısa müddətdə otaqda gəzib yenidən yatağa qayıtmaq da effekt verə bilər.

Bioritmlərin çaşması

Desinxronoz (Müxtəlif vaxtlarda yuxulamaq).
İnsan orqanizmi başdan ayağa bioritmlərdən toxunub. Yüksəliş dövrləri düşüş anları ilə növbələşir və ya əksinə olur - bu bizim orqanizmi yeni məqamlara kökləyir, təbiətdə baş verən dəyişikliklərə (işıq-qaranlıq, isti-soyuq, rütubət, atmosfer təzyiqi) həmahəng edir.
Sağlam adam bu dəyişiklikləri olaraq hiss etmir. Zəifləmiş və xəstə adamla bağlısa vəziyyət başqa cürdür. Xüsusən də tarazlığın pozulduğu mövsümlərdə (payız və yaz) bizim orqanizmimiz hər hansı xoşagəlməz təsirlərə qarşı həssas olur. Kiçik təkan - yorğunluq, stress və s. yetərlidir ki, bioloji ritmimiz "yolunu azmağa" başlasın. Həkimlər bu yan effekti desinxronoz - bioritmlərin uyuşa bilməməsi adlandırırlar. Onun əsasında melatonin hormonunun hazırlanmasının pozulması durur - bu hormon bizim həyati ritmimizə və işıq rejiminə adaptasiyaya cavabdehdir.
Necə mübarizə aparmalı? İlk öncə öz rejiminizi yaradın! Çalışın ki, həmişə eyni vaxtda yatasınız. Ekspertlər bildirirlər ki, bu sadə "ritual" (vaxtında və eyni vaxtda yatmaq) insan orqanizmini kökləyən özünəxas kamerton rolunu oynayır. Bununla belə, öz təbiətinizə qarşı getmək lazım deyil. Əgər siz "gecə tipi" sayılan adamlar sırasına aidsinizsə, elə orada da qalın. Bu sözlər sübh tezdən yuxudan duranlara da aiddir.

Dəyişkən qrafiklə işləyən insanların 40%-dən 80%-ə qədərinin yuxu ilə bağlı problemləri var. Əslində, gənc adam üçün qeyri-sabit yuxu rejimi hətta faydalıdır. Bu, sinir sistemində tonus yaradır, gərginliyə dözümlü olmağa öyrədir. Lakin vaxt gəlir ki, belə qrafikdən imtina etmək qaçılmaz olur.
Necə mübarizə aparmalı? Əgər iş rejimini dəyişə bilmirsinizsə, belə bir hiyləgər üsulu təcrübədən keçirin. Yuxunun fizioloji tsiklinin davamlılığı - 1,5 saatdır. Bu zaman növbəarası az da olsa yata bilərsiniz. Ymumiyyətlə, bu yuxu müddətlərində -1,5 saat, 3 saat, 4,5 saat, 6 saat,7,5 və ya 9 saat yatmaq yaxşıdır. Məsələn, 1,5 saat yatmaq 2 saatdan, 6 saat yatmaq 7 saat yatmaqdan yaxşıdır - bunu yoxlasanız, effektini hiss edəcəksiniz.

Hormonal səbəblər

Qadınlarda yuxunun pozulması daha çox özünü hamiləlik dövründə (toksikozun peyda olması ilə) və ya doğuşdan sonra göstərir. Səbəbi orqanizmdə güclü hormonal dəyişikliklərin baş verməsi ilə bağlıdır.
Növbəti "böhran yaşı" 40 yaşdan sonradır. Bu dövrdə qadınların yarıdan çoxu yuxusuzluqdan əziyyət çəkir. Menopauza dövründə isə bu, 75%-ə çatır.
Yuxusuzluq hətta uşaqlarda da özünü göstərir, lakin yuxunun pozulması halları daha çox yeniyetməlik dövründə baş qaldırır. Yeniyetmənin yuxu ilə problemi adətən belə olur: O, yatağına uzanır və uzun müddət yata bilmir, sonra daş kimi yatır, səhər yuxudan durmaqda çətinlik çəkir. Adətən belə hal stress, həmçinin hormonal dəyişikliklərlə bağlı olur.
Necə mübarizə aparmalı? Dərman içməyə ehtiyac yoxdur. Ən yaxşısı axşam duş qəbul etməkdir - bu, gərginliyi götürür, əzələləri rahatlaşdırır və orqanizmi yuxuya hazırlayır. Yuxudan duran kimi isə kontrast (isti-soyuq) duş qəbul edin: əvvəlcə çox isti suda çimirsiniz, daha sonra soyuq duş qəbul edirsiniz. Bu növbələşməni 5-6 dəfə təkrarlayıb, soyuq su ilə bitirirsiniz.

Yaşla bağlı səbəblər

Yuxu daha çox orta yaşlı adamlarda pozulur. Həmin dövr ki, işdə yükünüz artır və ailə qayğıları sizi sıxmağa başlayır.
Yuxusuzluqdan həmçinin yaşı 65-i keçən adamların tən yarısı da əziyyət çəkir. Sağlamlıqla bağlı problemlər, çoxsaylı dərmanların qəbulu, stress halları, işi itirmək qorxusu, boşanma və s. hallar da yuxuya təsirsiz qalmır.
Yaş artdıqca təbii olaraq yuxuya olan tələbat azalır. Yuxu yalnız istirahət deyil, həm də beynin müəyyən işidir. Yaşlı vaxtda beynin getdikcə bu işə az ehtiyacı olur. Yaşlı adamda yuxu bir neçə saata qədər ixtisara düşə bilər. Bu hal normaldır.
Ymumiyətlə, normal ayıq həyat üçün yaxşı yatmaq lazımdır. Necə deyərlər, yaxşı yatmayan, yaxşı işləməz...

Yuxumuz qısalıb

Son 100 ildə insanlarda gecə yuxusu 20% azalıb. Bu barədə Amerika alimləri bildirirlər.
Elektrikin kəşfi, həyat tempinin artması, müxtəlif gecə əyləncələri buna gətirib çıxarıb ki, insanlar gec yatağa uzanırlar.
Əgər 1910-cu ildə uşaqlar və yeniyetmələr üçün yuxu norması sutkada 10,5 saat idisə, biz dövrümüzdə bu rəqəm güclə 9 saata çatır.
Tələbələr daha az yatırlar: onların yuxusu 7,5 saatadək azalıb. Lakin təbiəti aldatmaq mümkün deyil: eksperiment üçün bir qrup tələbəyə nə qədər istəyirlərsə, o qədər də yatmağa "icazə" veriləndə, onlar orta hesabla 8,5 saat yatıblar.